ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ นักวิชาการมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน

ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ นักวิชาการมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน ได้ให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับบทบาทของสื่อในสังคมไทยในขณะนี้ โดยเสนอให้สร้างสื่อทางเลือกสำหรับคนไทยให้มากขึ้น โดยเฉพาะสื่อเวบไซต์ ซึ่งข่าวต้องเน้นความเห็นท่าทีของคนระดับล่างมากกว่าคนระดับบน

ที่ผ่านมาเหมือนกับว่าสังคมไทยเราต้องยอมจำนนต่อการที่สื่อถูกควบคุม?

ไม่ เราก็ต้องสร้างสื่อทางเลือกสำหรับคนไทยให้มากขึ้น ผมเชื่อว่า เด็กรุ่นใหม่ๆ อายุ 18-19 ปีไม่ได้อ่านหนังสือพิมพ์ ไม่ใช่ว่าไม่อ่านหนังสือเลย แต่เค้าอาจหันไปซื้อหนังสือดารา เพราะนั่นเป็นสิ่งที่เขาสนใจ แต่เขาไม่สนใจสื่อเหล่านี้

แต่เสรีภาพของสื่อตอนนี้ ก็ไม่ค่อยเหลือแล้ว?

คือมันไม่ได้ คือมันรอไม่ได้ ที่สื่อจะรอให้สังคมให้เสรีภาพก่อนแล้วค่อยใช้ มันรอไม่ได้ มันต้องร่วมกับสังคมต่อสู้เพื่อเสรีภาพ คุณลองคิดดูนะ ผมเชื่อว่าผู้มีอำนาจเวลานี้ พวก คปค. เทียบกับรัฐบาลทักษิณเนี่ย ผมว่า คปค.มีอำนาจน้อยกว่า อย่างสมมุติว่ามีรายการของคุณอะไรนะ ผมนึกชื่อไม่ออก ที่อยู่ใน 14 ตุลา อยู่ในช่อง 9 พอพูดจาไม่ถูกหูก็ถูกยกเลิกไปเลย ผมเชื่อว่า คุณทักษิณยกเลิกนะ รัฐบาลไม่กล้ายก

เรื่องเสรีภาพเป็นเรื่องประหลาด เมื่อไหร่ที่คุณมีบรรยากาศกดดัน บีบบังคับเรื่องเสรีภาพ สิ่งที่น่ากลัวคือ ไม่ใช่อำนาจที่มันมาบีบเรา ตัวเราเองนี่แหละที่จะสร้างว่าตรงนี้ปลอดภัย เราจะสร้างมากกว่าที่เค้าให้มาด้วยซ้ำไป ซึ่งผมคิดว่า ตรงนี้คุณต้องทำตรงกันข้าม ต้องทำให้มันมากกว่าที่เขาให้มา มันจึงขยับเสรีภาพมากขึ้น แต่ถ้าคุณเริ่มต้นด้วยการที่คิดว่า เขาให้มาแค่นี้ กูก็เลยขีดเส้นของกูเอง ดังนั้นมันก็จะยิ่งลดลงๆๆ จนคุณไม่กล้าทำอะไร ต้องคิดว่าว่าสื่อโดยเฉพาะ TV ไทย ทำอย่างนี้ตลอดเวลา คือ ชอบขีดเส้นเสรีภาพ   ให้มันแคบที่สุด แคบ เพื่อที่ตัวเองจะได้ปลอดภัย

แสดงว่า หวังพึ่งสื่ออื่นๆ ไม่ได้แล้ว?

ไม่ได้ ไม่ได้

แม้กระทั่งเรื่องจริยธรรมก็ไม่ต้องพูดถึงแล้วหรือ?

จะว่า ไม่พูดถึงเลยก็ไม่ได้นะ วิธีที่คุณจะพยายามควบคุมสื่อไม่ได้คือ พูดถึงตัวจริยธรรม เพราะฉะนั้นจริยธรรมก็ยังมีความสำคัญ ไม่ใช่ว่ามันไม่สำคัญ แต่ว่ามันเป็นเครื่องมือที่จะใช้ในการควบคุมสื่อ แต่อยู่ดีๆ คุณจะบอกว่า สื่อมันมีจริยธรรมปล่อยให้มันคิดของมันเองได้  ไม่ได้ คือสื่อเป็นสิ่งที่มีอำนาจมากในสังคม เหมือนกัน จะปล่อยไว้เฉยๆ โดยที่เราไม่คุมมันไม่ได้ เราก็ต้องควบคุม

อยากให้อาจารย์เสนอสื่อทางเลือกว่าควรทำอย่างไรในขณะนี้

คือ ทางเลือกที่ทำอยู่มากเวลานี้ คือ เวบไซต์ต่างๆ  อย่าง ราชดำเนิน อะไรอย่างนี้ ที่เขาเข้าไปคุยไปเถียงกัน นั่นก็เป็นสื่อชนิดหนึ่ง ซึ่งผมคิดว่ามันจะต้องพัฒนาต่อไปเรื่อยๆ ในอเมริกามีสื่ออันหนึ่งที่เป็นทางเลือก คือเป็นเว็บไซต์ที่คนเข้าไปอ่านมากเลย มากเกือบเท่าหนังสือพิมพ์ใหญ่ๆ ของอเมริกา มากเป็น สิบๆ ล้านคนต่อวัน และทำโดยคน 3 คน แน่นอนว่า ข่าวต้องค่อนข้างเน้นความเห็นท่าทีของคนระดับล่างมากกว่าคนระดับบน เช่น สภาออกกฎหมายมา เค้าก็ไปคุยกับชาวบ้าน กับแท็กซี่ กับอื่นๆ  อันนี้ผมคิดว่า มันจะต้องค่อยๆเกิดขึ้น ในทุกๆสังคม ไม่ใช่สังคมอเมริกันอย่างเดียว

หมายความว่า สื่อควรจำเป็นที่จะต้องเข้าไปหารากหญ้าให้มากขึ้น?

ใช่ พัฒนามันขึ้นมา อย่าง ประชาไท ผมเชื่อว่า ต้องมีคนอ่านมันมากขึ้น ในระยะปีสองปีที่ผ่านมา ผมเชื่อว่ามีคนอ่านประชาไท มากขึ้น นี่คือสื่อทางเลือกอย่างหนึ่ง

แต่หลายคนเป็นห่วงว่า ประชาไท อาจจะโดนปิดในอนาคต?

อย่าไปห่วง ปิดก็หาทางเปลี่ยนชื่อ เปิดใหม่ คือ ถ้าคุณปิด เอาล่ะ ปิด คุณก็เปิดใหม่ จะเป็นประชาไท ประชาชี อะไรก็ได้ทั้งนั้นแหละคุณ มันเป็นความหวังของเรา อย่าไปยับยั้งตัวเอง