สภาทนายฯ มีมติแก้ไขข้อบังคับสภาทนายความเรื่องการแต่งกายของทนายความให้รองรับเพศสภาพ โดยคาดว่าจะแก้ไขเสร็จในเดือนนี้ก่อนส่งให้ รมว.ยุติธรรมต่อ นายกสมาคมนักกฎหมายสิทธิเตรียมตามความคืบหน้าการแก้ไขข้อบังคับเนติบัณฑิตต่อกับทางเนติบัณฑิตยสภาประมาณสัปดาห์หน้า

ณัฐาศิริ เบิร์กแมน(4 จากซ้าย) และวิเชียร ชุบไธสง(3 จากขวา)

17 ม.ค.2566 แฟนเพจของสภาทนายความในพระบรมราชูปถัมป์รายงานว่าวันนี้เมื่อเวลา 10.00 น. ที่สภาทนายความในพระบรมราชูปถัมภ์ ณัฐาศิริ เบิร์กแมน นายกสมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน พร้อมพริม มณีโชติตัวแทนจากนิติฮับ เข้าพบวิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความในพระบรมราชูปถัมภ์ และสัญญาภัชระ สามารถ อุปนายกฝ่ายปฏิบัติการ หารือเกี่ยวกับการแก้ไขระเบียบสภาทนายความให้เป็นไปตามคำสั่งของคณะกรรมการวินิจฉัยการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมระหว่างเพศ (วลพ.)

ด้านสมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชนเห็นว่า หากสภาทนายความพิจารณาแก้ไขข้อบังคับสภาทนายความ ว่าด้วยมรรยาททนายความในเรื่องการแต่งกาย ข้อที่ 20 (2) ที่ระบุให้ทนายความหญิงต้อง "แต่งตามแบบสากลนิยม กระโปรงและเสื้อสีไม่ฉูดฉาด รองเท้าหุ้มส้น" แก้ไขควรก้าวข้ามการแบ่งแยกการแต่งกายตามเพศสภาพ และให้เคารพหลักเสรีภาพการแต่งกายของบุคคลซึ่งเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานที่สอดคล้องกับบริบทสังคมในปัจจุบันจะเกิดประโยชน์สูงสุดต่อสมาชิกทนายความทุกคน

วิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความในพระบรมราชูปถัมภ์ กล่าวว่าข้อบังคับสภาทนายความ ว่าด้วยมรรยาททนายความในเรื่องการแต่งกาย ข้อที่ 20 (2) ดังกล่าวนั้นยึดตามเนติบัณฑิตยสภาตั้งแต่ปี พ.ศ.2529 แล้วใช้เรื่อยมาจนมีประเด็นฟ้องร้องกันเรื่องการแต่งกายของทนายตวาม สภาทนายความจึงมีการประชุมแล้วมีมติให้แก้ข้อบังคับให้เป็นปัจจุบันรองรับเกี่ยวกับเพศสภาพ คาดว่าภายในเดือนนี้จะมีการแก้ไขและยกร่างเสนอแก่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมต่อไป

ด้านสัญญาภัชระ สามารถ อุปนายกฝ่ายปฏิบัติการ กล่าวว่าบางเรื่องในทางด้านกฎหมายที่บังคับอยู่ที่สภาทนายทนายความกำลังแก้ไขอยู่ ขอความร่วมมือให้ปฏิบัติตามเดิมก่อน รอให้สภาทนายทนายความแก้ไขแล้วเสร็จก่อน

นอกจากนั้นทาง สนส.ยังรายงานเพิ่มเติมผ่านแฟนเพจขององค์กรด้วยว่าทางนายกสภาทนายฯ ได้นำคำวินิจฉัยของ วลพ.ที่ให้สภาทนายฯ แก้ไขข้อบังคับเพื่อรองรับสิทธิทนายความหญิงให้สามารถสวมกางเกงหรือกระโปรเมื่อสวมเสื้อครุยว่าความในศาลได้ โดยทางสภาทนายความฯ จะมีการประชุมคณะกรรมการบริหารในวันที่ 26 ก.พ. 2566 เพื่อแต่งตั้งคณะกรรมการแก้ไขข้อบังคับ และคณะกรรมการฯ จะร่างข้อบังคับเพื่อเสนอต่อรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมเพื่อลงนามต่อไปภายในกรอบเวลาที่ วลพ. กำหนด

นอกจากนั้น สนส.ระบุอีกว่า นายกสภาทนายความฯ ยังให้ข้อมูลเพิ่มว่าทางเนติบัณฑิตยสภาก็อยู่ระหว่างดำเนินการแก้ไขข้อบังคับของเนติบัณฑิตด้วยเช่นกัน

ก่อนหน้านี้เมื่อวันที่ 1 ธ.ค.2565 วลพ. มีคำวินิจฉัยว่าการบังคับใช้ข้อบังคับหรือการกำหนดวิธีปฏิบัติของทั้ง 2 หน่วยงานจะต้องไม่ขัดหรือแย้งกับหลักการห้ามเลือกปฏิบัติเรพาะเหตุแห่งเพศสภาพตามพ.ร.บ.ความเท่าเทียมทางเพศ พ.ศ. 2558 จึงมีคำสั่งให้สภาทนายความและเนติบัณฑิตยสภา แก้ไขกฎ ระเบียบ ข้อบังคับ เพื่อรับรองสิทธิทนายความหญิงให้สามารถสวมกางเกง หรือกระโปรงเมื่อสวมเสื้อครุยขณะว่าความในศาลได้ เพื่อระงับและป้องกันมิให้มีการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมระหว่างเพศ ดำเนินการให้แล้วเสร็จภายใน 90 วัน

การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้สืบเนื่องมาจากหลังเกิดกรณีที่ จิดาภา คงวัฒนากุล ทนายความหญิงถูกศาลจังหวัดสมุทรสงครามตำหนิจากการใส่กางเกงว่าความในศาลและศาลยังส่งจดหมายถึงสภาทนายความฯ ให้ตรวจสอบมรรยาททนายด้วย เธอจึงได้ยื่นเรื่องร้องเรียนถึง วลพ.เพื่อให้มีคำวินิจฉัยว่าข้อบังคับของสภาทนายความฯ นั้นขัดหลักการในพ.ร.บ.ความเท่าเทียมระหว่างเพศ และภายหลัง วลพ.มีคำวินิจฉัยว่าข้อบังคับดังกล่าวเป็นการกีดกันและจำกัดสิทธิจึงมีคำสั่งให้แก้ไขข้อบังคับ

ผู้สื่อข่าวสัมภาษณ์ ณัฐาศิริ เบิร์กแมน นายกสมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน (สนส.) เพิ่มเติมว่าถ้าเกิดกรณีที่ทางสภาทนายความฯ มีการแก้ไขข้อบังคับโดยที่ทางเนติบัณฑิตไม่ได้แก้ไขตามจะเกิดปัญหาอย่างไรหรือไม่

นายก สนส. ตอบว่าทนายความเองจะต้องแต่งกายตามข้องบังคับของสภาทนายความฯ เพราะจริงๆ แล้วไม่ได้มีข้อกำหนดว่าทนายความต้องแต่งกายตามข้อบังคับของเนติบัณฑิตแต่ เพียงแต่ว่าสภาทนายความฯ เขียนข้อบังคับโดยไปล้อกับข้อบังคับของเนติบัณฑิต แต่เคยมีการยกเรื่องการแต่งกายของทนายความไปโยงกับข้อบังคับของเนติบัณฑิตว่าทนายความที่ใส่ครุยเนติบัณฑิตต้องแต่งตัวตามข้อบังคับของเนติบัณฑิตด้วย

อย่างไรก็ตาม ณัฐาศิริย้ำว่าทนายความซึ่งอยู่ภายใต้มรรยาทตามข้อบังคับของสภาทนายความฯ ก็ต้องปฏิบัติไปตามข้อบังคับของสภาทนายความฯ แม้ว่าจะเกิดกรณีที่สภาทนายความฯ แก้ไขข้อบังคับแล้วแต่เนติบัณฑิตยังไม่ได้แก้ข้อบังคับก็ตาม

“วันนี้ที่คุยกันสภาทนายความฯ เขาก็ยืนยันว่าเขากำลังแก้ไขอยู่ แล้วเขาก็ประสานงานไปที่เนติบัณฑิตด้วยจะได้แก้ไปพร้อมกัน เพราะเนติบัณฑิตเขาก็จะแก้ของเขาด้วยเหมือนกันอันนี้ทางนายกสภาทนายความฯ แจ้งในที่ประชุม” นายก สนส.กล่าวถึงความคืบหน้าจากทางเนติบัณฑิตที่ได้ทราบมาแต่ก็ยังไม่ได้มีการติดต่อมายืนยันอย่างชัดเจนในเรื่อง ซึ่งทาง สนส.จะไปติดตามความคืบหน้ากับทางเนติบัณฑิตประมาณสัปดาห์หน้า

อนึ่ง ก่อนหน้านี้ทาง สนส.และ Nitihub ได้ริ่เริ่มแคมเปญ "ทนายความหญิงมีสิทธิสวมใส่กางเกงไปศาล"( https://chng.it/QQThLqnj ) มีผู้ลงชื่อบน change.org มากกว่า 16,000 รายชื่อ และได้มีการไปยื่นรายชื่อให้กับเนติบัณฑิตยสภามาแล้วเมื่อกรกฎาคม 2565